ΤΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΕΞΑΠΛΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Eνα φάντασμα πλανιέται πάνω από τη Γερμανία, το φάντασμα των κινημάτων των πολιτών. Με αφετηρία τη Στουτγάρδη, όπου κλιμακώνουν τις κινητοποιήσεις τους εναντίον της κατασκευής ενός νέου κολοσσιαίου υπόγειου σιδηροδρομικού σταθμού, οι πολίτες εξεγείρονται σε όλη τη σχεδόν τη χώρα. Ο στόχος τους: Τα διάφορα έργα-μαμούθ, που αποφέρουν παχυλά κέρδη στους κατασκευαστές, απειλούν όμως το περιβάλλον και τη δική τους ψυχική και σωματική υγεία.
Το φαινόμενο δεν είναι νέο. Η μεταπολεμική Γερμανία είναι συνηθισμένη σε κινήματα. Για μια εικοσαετία, από τα τέλη του 1960 έως τα τέλη του 1980, η χώρα συγκλονιζόταν από κινητοποιήσεις εναντίον του ΝΑΤΟ και των πυρηνικών εγκαταστάσεων, καθώς και υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και διάφορων μειοψηφιών. Μόνο από τα κινήματα αυτά ήταν τοποθετημένα αριστερά της Σοσιαλδημοκρατίας, με κύριους φορείς την ανορθόδοξη Αριστερά και τους ισχυρά αριστερίζοντες τότε Πράσινους. Αυτό δεν ισχύει πλέον σήμερα. Στα κινήματα συμμετέχουν κυρίως «απλοί» πολίτες, που δηλώνουν «απολίτικοι», ή ψηφίζουν συνήθως τα αστικά κόμματα, τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Ελεύθερους Δημοκράτες, ή τους δεξιούς Σοσιαλδημοκράτες.
Πρόκειται για άτομα, που αντιλαμβάνονται για πρώτη ίσως φορά, ότι τα λεγόμενα «μεγάλα έργα» απειλούν άμεσα την ποιότητα της ζωής τους και αντιδρούν οργανωμένα σε αυτό. Η κάθοδος τους στους δρόμους ακολουθεί καταρχάς το ένστικτο αυτοσυντήρησης, που εξελίσσεται βέβαια γρήγορα σε πολιτική πράξη χωρίς να παίρνει όμως - μέχρι τώρα τουλάχιστον - αριστερή κατεύθυνση.
Ο παλιός όρος «κινήματα των πολιτών» (Bürgerbewegungen) περιγράφει έτσι σήμερα ένα νέο φαινόμενο: Τη στροφή των πολιτών εναντίον των πολιτικών, που ψήφισαν οι ίδιοι, όχι επειδή διαφωνούν μαζί τους πολιτικά, ή ιδεολογικά, αλλά με τις αποφάσεις των τελευταίων, να κατασκευάσουν «καταστρεπτικά» έργα στην περιοχή τους.

Η πολιτική των «απολίτικων»

Η στροφή αυτή αρχίζει να πολιτικοποιείται βέβαια από τη στιγμή που οι πολιτικοί αρνούνται κάθε ουσιαστική διαπραγμάτευση με τους πολίτες, και αντί γι αυτό, στέλνουν εναντίον τους, όπως πρόσφατα στη Στουτγάρδη, τα ΜΑΤ και την Πυροσβεστική. Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν εκατοντάδες περιπτώσεις «απολίτικων» ατόμων, που δήλωναν ότι δεν φαντάζονταν ποτέ, ότι θα υφίσταντο τόσο ανήλεη μεταχείριση από τους αστυνομικούς, και ότι ύστερα από αυτό δεν πρόκειται να ξαναψηφίσουν τα κυβερνητικά κόμματα στη Βάδη-Βυρτεμβέργη (Χριστιανοδημοκράτες και Ελεύθερους Δημοκράτες).
Η «Γερμανία των πολιτών» είναι, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, καζάνι που βράζει. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τις δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με το ARD-Deutschlandtrend (έρευνα κατά παραγγελία της κρατικής τηλεόρασης) το 80% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι «εξουσιαστές» παίρνουν αποφάσεις χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα των εξουσιαζόμενων. Το 85% λέει: «Οι περισσότεροι πολιτικοί δεν ξέρουν τι συμβαίνει στην πραγματική ζωή».
Αναφορικά με την αιματηρή διαδήλωση στη Στουτγάρδη, το 75% εκδηλώνει συμπάθεια για τους διαδηλωτές. Το 94% μάλιστα δηλώνει, ότι θεωρεί απαραίτητο, να κατεβαίνουν οι πολίτες στο δρόμο για να διαδηλώνουν εναντίον των κυβερνώντων. «Είναι όντως εκπληκτικό, ότι υπέρ της άποψης αυτής είναι σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού» σημειώνουν οι διοργανωτές της έρευνας.
Δίπλα στη Στουτγάρδη, υπάρχουν σήμερα δεκάδες άλλα - υπό σχεδιασμό, ή υπό κατασκευή - μεγάλα έργα, που προκαλούν τη μήνη των περιοίκων της περιοχής. Μερικά παραδείγματα:
- Μια γέφυρα 19 χιλιομέτρων αξίας 4 δισεκατομμυρίων ευρώ, που θα ενώνει τη γερμανική πόλη Φέλμαν με τη Δανία στη Βόρεια Θάλασσα. Το έργο δεν δικαιολογείται με τίποτα, λέει μια επιτροπή πολιτών, επειδή η κυκλοφορία οχημάτων σε αυτή την περιοχή είναι δυσανάλογα μικρή. Οι μόνοι που θα κερδίσουν από αυτό είναι οι κατασκευαστικές εταιρίες.
- Μια άλλη γιγαντιαία γέφυρα, επίσης εντελώς «αχρείαστη», πάνω από τον ποταμό Μόζελ. Οι ειδικοί φοβούνται, ότι η Autobahn που θα περάσει από εκεί θα καταστρέψει τα υπόγεια ύδατα, από τα οποία παρασκευάζεται το περίφημο κρασί Riesling.
- Ένα εργοστάσιο λιγνίτη, δυναμικότητας 1100 Μεγκαβάτ, στην κοινότητα Ντάτελν του κρατιδίου Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, που κατασκευάζει ο ενεργειακός κολοσσός E.on. Οι κάτοικοι της περιοχής φοβούνται, ότι δεν θα ξαναδούν γαλανό ουρανό από τους καπνούς του λιγνίτη.



Το κίνημα κομματικοποιείται;



Δεν είναι όλα τα κινήματα των πολιτών «προοδευτικά». Εκείνο των αστών του Αμβούργου, για παράδειγμα, που πέτυχαν πρόσφατα μέσω δημοψηφίσματος να ματαιώσουν μια μεταρρύθμιση του σχολικού συστήματος υπέρ των παιδιών των κοινωνικά αδύναμων στρωμάτων, είχε ξεκάθαρα αντιδραστικά χαρακτηριστικά.
Και από τα κινήματα αυτά δεν λείπουν επίσης τα κόμματα. Το αντίθετο μάλλον, το καθένα από αυτά αναπτύσσει όλο και περισσότερη «κινηματική» δραστηριότητα. Η πιο επιτυχής είναι εξόφθαλμα εκείνη των Πράσινων. Η συνταγή της επιτυχίας τους, όπως την εφαρμόζουν τώρα στη Στουτγάρδη, είναι να δηλώνουν ότι δεν θέλουν να κάνουν αυτό που κάνουν πραγματικά: Να «κομματικοποιήσουν» δηλαδή το κίνημα. Πολύς κόσμος τους πιστεύει. Με αποτέλεσμα, να κερδίζουν την εμπιστοσύνη πολλών οπαδών των άλλων κομμάτων, κυρίως των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών.
Αυτό αποτυπώνεται με δραματικό τρόπο και στις δημοσκοπήσεις σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Σύμφωνα με έρευνα του ινστιτούτου Forsa, οι Πράσινοι παίρνουν τώρα 24% των ψήφων και ξεπερνούν, για πρώτη φορά στην ιστορία τους, τους Σοσιαλδημοκράτες (23%). Εάν λοιπόν το αποτέλεσμα αυτό επαληθευθεί στις κάλπες του 2013, ο επόμενος καγκελάριος της χώρας θα είναι Πράσινος, κατά πάσα πιθανότητα ένας από τους δυο κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους τους, ήτοι η Ρενάτε Κίναστ, ή ο Γιούργκεν Τριτίν.
Το αστικό στρατόπεδο (Χριστιανοδημοκράτες 31%, Ελεύθεροι Δημοκράτες 5%) είναι, προς το παρόν, εκτός μάχης. Το ίδιο ισχύει, σε ό,τι αφορά το ενδεχόμενο κυβερνητικής σύμπραξης, και για την Αριστερά (10%), δεδομένου ότι οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες θα διαθέτουν τότε, με τα σημερινά δεδομένα, τη βουλευτική αυτοδυναμία.
Η άνοδος των κινημάτων των πολιτών δεν σημαίνει βέβαια, ότι τα κόμματα έχουν «ξοφλήσει». Το αντίθετο μάλλον. Παρά την πίεση των κινημάτων, οι «κομματάρχες» διατηρούν το πάνω χέρι. Οι Πράσινοι, μάλιστα, όπως ειπώθηκε ήδη, κινούμενοι «λάθρα», αγρεύουν σωρηδόν ψήφους από τα κινήματα.
Η κατάσταση αυτή θα μπορούσε να αλλάξει με τη μετατροπή των τελευταίων από όργανα απλής διαμαρτυρίας σε κινήματα βαθιά πολιτικά, όπως εκείνα της εικοσαετίας του 1968-1988, ή, σήμερα, της Αttac. Αυτό θα ήταν πραγματικά «ξεγυρισμένο» φάντασμα -που θα έκανε, όπως εκείνο τον δέκατο ένατο αιώνα του κομμουνισμού, να τρέμει το κατεστημένο σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Του
Γιάννη Μπόμπου